castelán

Os gregos cando consultaban o oráculo de Trofonio tiñan que beber en primeiro lugar da Fonte do Esquecemento (Lete) para borrar da memoria todo canto lles pasara anteriormente na vida. A continuación entraban nunha cova onde experimentaban o pánico que produce o transo da vida á morte, para a continuación recuperar o visto e o vivido bebendo auga da Fonte da Memoria (Mnemósine). Ese horror transitorio que se apoderaba do consultante do oráculo cando se desprendía da memoria (lémbrese o mito do Río do Esquecemento acontecido no noso Limia) representa a necesidade humana de ter lembranzas dun pasado para conformar unha identidade no presente.

Mais esquecemento e memoria, sendo contrapostos pois un inhibe ao outro, son valores aliados e complementarios. Non todo debe fiarse á memoria nin todo debe entregarse ao esquecemento. Como na Cova de Trofonio, a experiencia debe ser o árbitro que concilie un desexable equilibrio entre unha e outra facultade.

A memoria é, xa que logo, imprescindible pero, como dicía Nietzsche, fiar todo á memoria pode matar. A memoria é fráxil, voluble, alterable e vulnerable, e, a pesar de todo isto, constitúe a argamasa imprescindible da nosa identidade.

castelán

Dalgún xeito poderiamos dicir que a idea galega de familia non se pode acoutar nin no tempo nin no espazo e que a crenza moderna de que a morte é o final ou que o mundo dos vivos e o dos mortos son planos estancos e inconexos son ideas que non operaban no campo da cultura tradicional galega, pois no noso mundo cultural, eminentemente simbólico, os membros falecidos da familia tamén conviven cos vivos nunha relación que transcende a dimensión temporal e terreal. Esta convivencia e relación é unha relación simbiótica, dun intercambio mutuo que podemos observar en múltiples prácticas e crenzas relacionadas co mundo dos defuntos e das ánimas. E digo que é simbiótica porque  ás ánimas —igual ca ós santos— pídenselles favores pero tamén se roga por elas e se pon en marcha todo un enorme artellamento de prácticas que buscan, en última instancia, axudar a estas almas a saír do Purgatorio e a acada-la paz eterna.  

A relación coas ánimas

Xa que logo, ás ánimas pídenselles favores, a intermediación para solucionar un conflito ou a súa intercesión para acadar unha sandación ou solucionar un problema grave. Posiblemente isto se deba á crenza de que as ánimas benditas, sobre todo aquelas que xa saíron do Purgatorio,  teñen unha posición privilexiada e un certo poder para axuda-los vivos  pois están xa máis perto do ceo e de Deus e iso sempre confire poder, privilexios e capacidade de intervir no noso mundo. A este respecto, teño recollido moitos testemuños que acreditan esa fe no poder benefactor das ánimas ou nas almiñas dos defuntos, como me dicía unha informante: “eu ás ánimas téñolles moita fe, ós santos non pero ás ánimas....” 

castelán

Literatura de terror e oralidade
Postos a falar sobre a literatura de medo ou de terror habería que comezar por ter en conta que a primeira relación que existe entre a literatura e as historias de medo dáse nese punto no que ambas cousas, literatura e medo, se relacionan coa oralidade. En realidade, como ocorre con calquera tema literario, antes da plasmación escrita dunha historia coa intención de producir medo no lector, é posíbel rastrexar o longo ronsel que deixou cando alguén contaba o que lle sucedeu unha noite nun camiño. Esta narración facíase sen máis intención que a de compartir a experiencia cos que escoitaban, como forma de escorrentar o seu medo, máis que como desexo de provocalo nos ouvintes.

Estas historias orais sostiñan o seu valor narrativo na veracidade (antes que na verosimilitude), aínda que esta estivese avalada tan só pola autoridade do narrador, que facía críbeis os feitos narrados. Nestes casos facíanse materia literaria ao se sustentaren nos seus elementos fundamentais: linguaxe e narración.

AEDA, a asociación de profesionais da narración oral en España, adhírese a esta iniciativa, promovida pola narradora Martha Escudero, pola cal preténdese insistir na difusión dunha mensaxe que, malia ser obvia, aínda é pouco coñecida entre moito público adulto.

Por iso incluímos no frontal da nosa páxina web este selo e animamos a todos e todas (socios, amigos, público, xente que vive abrazada aos contos...) para que dean a máxima difusión ao mesmo (nos seus muros de facebook, nas súas contas de twitter, nos seus blogs…) para acadar que a mensaxe chegue un pouco máis lonxe e un pouco máis fondo.

Saúdos

tamén en catalán / euskera / inglés / castelán

castelán

É certo que o debate vén de vello, pero poderiamos atopar un antepasado máis ou menos moderno na conferencia que o físico inglés Charles Percy Snow ofreceu en 1959 provocando unha gran discusión mundial: a charla chamábase As dúas culturas e denunciaba a excesiva distancia entre as ciencias experimentais e naturais fronte as humanidades e a súa consecuencia inmediata: esa división do coñecemento en compartimentos estancos impedía ou retrasaba a resolución de problemas de alcance mundial. 

As dinámicas da ciencias técnicas e das humanidades adoitan seguir camiños diferentes pero paralelos; digamos que debido á estrutura administrativa que sostiña ata agora o seu financiamento non era preciso o encontro entre as ciencias e as letras, pero tampouco entre ningunha delas e o público. Sen embargo, é o público, ou os cidadáns, os principais e últimos destinatarios da produción científica. 

Se cadra é nas ciencias do pasado, e nomeadamente na arqueoloxía, onde estamos a vivir desde hai unhas décadas un interesante movemento de confluencia entre as disciplinas humanísticas, as das ciencias físicas e a divulgación ao público. Se a arqueoloxía precisa comprender, cada vez máis, as técnicas que nos permiten comprender os procesos de preservación e transformación da materia física ao longo do tempo, non o é menos que mirar cara atrás, cara o noso propio pasado, é un dos elementos de maior fascinación para o público. 

Versión en castellano

Comezarei este artigo, a xeito de introdución, facendo miñas as palabras do sabio Mircea Eliade cando dicía que:

Para o home relixioso, a natureza está sempre cargada dun valor relixioso, e isto é así porque o Cosmos é unha creación divina e, xa que logo, o mundo está cargado de sacralidade. O Mundo preséntase de tal xeito  que, ó contemplalo, o home relixioso descubre os múltiples modos do sagrado e, por conseguinte, do Ser. O Mundo ten unha estrutura, non é un caos e a Terra preséntase como a nai e nodriza universal. Por todo iso, dende esta óptica, o natural está indisolublemente ligado ó sobrenatural e a natureza expresa sempre algo que a transcende.  

Debido a esta idea, que o home relixioso sacralizase determinados accidentes xeográficos, que percibise en rochas peculiares a presenza do divino ou que estas primixenias deidades adoitasen asociarse a grandes rochas ou cons non sería algo casual pois a pedra representa o imperecedoiro, o inamovible, o eterno. A pedra era o único da natureza que, a ollos dos primeiros poboadores, permanecía inalterable, de aí que se identificasen coa deidade, sobre todo cando estas grandes rochas presentaban características morfolóxicas peculiares, como feitura de grandes ovos ou de ventres fecundos que evocaban ideas de renacemento, ou cando presentaban aspecto figurativo que puidese incitar a algún tipo de asociación especial de corte máxico-mítico. Non deben estrañarnos este tipo de asociacións que foron relativamente habituais no seu tempo. Como exemplo, poderiamos lembrar que a deusa Cibeles se representaba inicialmente como unha grande rocha negra.