HITZAURREA

Ahozko narrazioa Gizateriaren Kultur Ondare Inmaterialtzat hartzen du UNESCOk. Ahozko kontalari profesionalen kolektiboak urtean zehar ipuinak herri honetako bazter guztietara eramateko lan egiten du, hiri jendetsuetako antzoki handietatik hasi eta biztanle gutxiko herrietako eskola unitarioetaraino; ahozko hitza programazio jarraituaren bidez bizirik mantentzen ahalegintzen diren liburutegietatik, milaka pertsona deitzen dituzten eta urtez urte ospatzen diren ahozko kontaketaren ekitaldi eta jai handietaraino.

Jarduera artistiko hurbila, apala eta tradizio handikoa da eta, izaera iragankor eta hauskorra duen arren, aldaketetara eta nondik-norakoetara egokitzen jakin du. Hala ere, Covid-19aren pandemiak eragindako krisia mehatxu handia da gure lanbiderako.

Gure goi-denboraldiaren hasieran jarduera bertan behera utzi beharra ez ezik, lan egiteko eta, ondorioz, diru-sarrerak lortzeko aukerarik gabeko hilabete batzuetara garamatza. Une honetan, gure lanera normaltasunez itzultzeko aurreikuspenik baikorrenak (behin Gobernuaren deseskalatze-plana ezagututa) aurtengo azken hiruhilekoari buruzkoak dira, baina Covid-19aren agerraldi berriak egoteak kargu-uzteak edo lan prekarioa 2021eko erdialdera edo amaierara arte luza ditzake. Denbora asko da, gehiegi. Gutxieneko baldintzarik gabe, hau guztia amaitzen denean, ahozko narrazioko profesionalen kolektibo hori oso murriztuta gera daiteke edo, zuzenean, desagertuta egon daiteke.

Hori dela eta, ahozko kontalari profesionalen biziraupenerako oinarrizkotzat jotzen ditugun proposamen ekonomikoak biltzen dituen dokumentu hau egiten dugu.

Istorioak kontatzen ditugun pertsonok bat egiten dugu, COVID-19 birusak eragindako krisiaren aurrean, gizarte osoari babesa eta elkartasuna adierazteko mezua bidaltzeko.

Ipuin onenetako pertsonaiak bezala, baso trinko baten erdian aurkitzen gara, otsoa ilunpetan dabilen sentsazioarekin. Baina badakigu ez gaudela bakarrik, beti agertuko baita basotik edo otsoaren tripatik ateratzen lagunduko digun norbait. Historia honetan denok kontatzen dugu eta gure elkartasuna, ahalegina eta zaintza kolektiboa dira birusaren eta haren ondorioen aurkako gure konjuruak.

Beraz, istorio-kontalariok, ipuinak, pasadizoak edo gertatutakoak kontatu, asmatu, irakurri eta entzun ditzazuen eskatzen dizuegu

denbora engainatzeko,

etxetik atera gabe bidaiatzeko,

abentura sinestezinenekin irribarre edo dardara egiteko,

adineko pertsonak eta kontatu dizkiguten istorio guztiak gogoratzeko,

alaitasunean, penan edo beldurrean geure burua eta elkar ezagutzeko,

une batez munduak biraka jarrai dezan, eta elkarrekin egoteak eta une honek besterik axola ez dezan.

Gure aldetik, gure etxeetan eta sareen bidez ipuinak asmatu eta kontatzen jarraituko dugu. Eta ez dakigu oraindik historia honen amaiera, ezta eperrik jango ote dugun ere, baina bai badakigu sentitzen dugun beldurra partekatua dela eta ez gaituela gutxiago ausartzen: gizatiarrago eta hauskorrago egiten gaituela.

Ipuin onenetako pertsonaiak bezala egunen batean, hau guztia igaro denean, eraldatuta egongo gara eta istorio berriak izango ditugu kontatzeko.

Ipuinak kontatzea milaka urteko eraginkortasuna frogatuta duten konfinamendu egunetarako baltsamoa delako, eta beste behin ere gizakia suaren inguruan bildu behar duelako, gauak irauten duen bitartean.

Manifestu hau 2020ko martxoan egin dute Espainiako ahozko narrazio elkarte guztietako ordezkariek: AEDA, Espainiako ahozko narrazioaren profesionalen elkartea – ANIN, Associació de narradores i narradors (Cataluña) – GNOA, ahozko narrazioaren gremioa Andaluzian – MANO, Madrilgo ahozko narrazioaren elkartea – NANO, Narradors amb narradores organitzats (Comunidad Valenciana) – NOGA, ahozko narrazio kolektibo galegoa – TAGORAL, ahozko narrazioaren Kanarietako elkartea.

Galegoz / Gaztelaniaz / Katalaneraz / Ingeleraz

Ipuinen ahozkotasuna demokrazia berrezartzeko bektore garrantzitsua izan daiteke, hiru arrazoi nagusi tarteko:

1.- EDUKIAGATIK, istorioak pertsonaz ari direlako:

Ipuin tradizionalak, norbanakoaren arlo guztiak jorratzen ditu, jendartearen parte diren aldetik. Existentziaren galdera handiez ere arduratzen dira, bizitzaren misterioaren giltzarri diren aldetik, horretarako azalpen errealistarik eta astunik erabili gabe. Ametsak, poesia, sinbolikotik uztartzen ditu, egiazki emantzipatzailea den lotura baten bitartez, imajinazioa askatuz eta pertsonaren garapen psikologikoa ulertzen lagunduz. Baikortasuna beharrezkoa da: haurrek beren etorkizuna alda dezakete, ikasten dute beraientzat zer den ona eta zer ekidin beharrekoa. 

Kontalariak izan edo entzuleak izan, etorkizuna izango duen bizi ikuspegia garatzeko aukera eta beharra  dugu, elkartasunean eta ausardian oinarrituko den bizi ikuspegia. Honela, bakoitzak bere hurbilketa propioa egin dezake ipuinera, norbere irakurketaren arabera, modu atsegin eta sentituan. Maliko "Hampate-Ba" griottak zioen moduan: ipuinekin haurrek ongi pasatzen dute, helduek lanaren ondoren atseden hartzen dute, eta ilezuriak zer pentsa jartzen ditu. Bestela esanda, ipuinak, gure baitan ditugun hiru esparru bildu ditzake: afektiboa, ludikoa eta kognitiboa.

gaztelaniaz / ingeleraz

Istorio bat kontatzen dugunean, kontalariaren eta bestearen artean harreman bat sortzen da. Eta apropos diot “besteak”, izan ere, interesgarria iruditzen zait eztabaidatzea kontalariak duen paperaz, ez bakarrik, ipuin kontaketa batera doazen pertsonekiko, baita jendarte osoarekiko ere.

Eta zein harreman dago kontalaria eta bestearen artean?

Galdera hau bidelagun dut nire lanean, bueltaka darabilt entseguetan, eszenatokietan zein ikastaroetan. Istorioak kontatzearen artearen bidea galdera egoki baten babesean egiteak adi egotera behartzen gaitu, begiak zabalik, gogoa beti prest. Erantzunak maiz, arriskutsuak izan ohi dira, batez ere ideia errezak erosten diren supermerkatuetan eskuratuak baldin badira, balizko eztabaidari ateak itxiz.

Nahiago dut erantzun zabal bat imaginatu, amaierarik ez duen “puzzle” bat bailitzan, zeinean, apurka apurka piezak kokatuz goazen, espazio berriak eraikiaz eta definituaz. Galdera honen erantzun posible bat botatzeko ausardia hartzen badut, beraz, izan dadila eztabaida sortu eta aberasteko helburuz. Inondik inora eztabaida itxi asmoz.

ingeleraz / gaztelaniaz / valentzieraz

IPUIN-SAIO BATEN GARAPEN EGOKIRAKO GOMENDIOAK

 Sarrera

Dokumentu honen asmoa zera da: ipuin-kontalariek beren lana modu egokian bideratu ahal izateko aholku batzuk ematea ipuin-kontalariatzaren inguruan dauden kanpoko baldintzak kontutan izanda.

Hauek lirateke, gure ustez, toki itxi zein irekietan ahozko-narrazio saioak bideratzeko baldintzarik onenak.

Dokumentu honek arnasa hartzen du Agiria: ipuinak kontatzeko baldintza egokiak idazkian.

DEKALOGOA. IPUIN-BALDINTZAK

ESPAZIOA

1 Ahoz kontatutako ipuinek toki epel eta lasaiak behar dituzte.

Ipuin-saio bat bideratu behar da ekintza honetarako espreski erabiltzen den aretoan. Honela zaratak eta entzuleen arreta desbideratzen duten bestelako trabak saihestu ahal dira.

Garrantzitsua da aretoaren tenperatura atsegina izatea, ez hotzegia, ez beroegia, entzuleak eta baita kontalaria ere eroso sentitzeko.

Ahozko ipuin-saio baten garapen egokirako ezinbestekoa da pasabide batean ez kokatzea (atondoak, sarrerak, pasabideak, amankomuneko tokiak,...), behin eta berriro eten egin behar izateak eta balizko zaratek oztopatuko baitute entzute-giro aproposa.

Egokia da ere, saioa baino lehen, bideratuko den tokia prestatzeko asti nahikoa izatea (muntaia, entzule eta kontalariaren kokapena,...)